fotottabelgrijs

		Door Berend Bergman sr (1858-1943) werd in 1904 een zogenaamd vol heem (20 meter breed) gekocht. De huidige nummers Hoofdstraat 90 (tot voor kort, 2007, ijzerwarenwinkel) en 91 (pleintje met kantoor met garage). In 1905 kwam het woon-winkel pand van B. Bergman gereed (hij was blauwverver en verkocht daarnaast wol en dergelijke) en in 1912 het linker pand (rijwielzaak) van F.A. Bergman (1885-1973). Beide panden zijn in ca 1952 afgebroken. Op de plaats van het pand geheel links bevindt zich thans Jo's Bloemenshop. Deze locatie werd door Bergman gekocht in 1926.

		De familie van Bruggen, woonde tegenover Bergman aan de Hoofdstraat. Foto gemaakt tussen 1912 en 1920. Maar let ook op de achtergrond: Geheel rechts de rijwielwinkel van F.A. Bergman, gebouwd in 1912, links daarvan de woning waar thans Jo's Bloemenshop is gevestigd en op de plek daarnaast was later de schoenenzaak van Wijnholds en later Jannes Bos. Allemaal oorspronkelijke bebouwing.

		Woonhuis met winkel en blauwververij van B. Bergman (1858-1943) Dit pand is gebouwd in 1905 en afgebroken in ca 1952). Op deze plek bevond zich tot voor kort (2007) de ijzerwarenzaak. Bergman was blauwverver en zijn vrouw, Lise Bergman-van der Linden, rechts op de foto, deed de winkel in wol en dergelijke. Links Betje de Jong. Zij werkte bij Bergman als machinebreister. Zij was van joodse komaf en woonde in Ter Apelkanaal. Bergman vestigde zich in 1887 in Ter Apel. Van 1887 tot 1905 had hij zijn winkel en woonde hij aan de Hoofdstraat rechts van de Kapelweg op de plaats van de latere uitbreiding van de Katholieke kerk.

		Werkplaats van F.A. Bergman ca 1920. Hier werden fietsen en motoren gerepareerd en werden in eigen makelij fietsen van het merk "Zwaluw" gemaakt. De naam Zwaluw zou later als naam voor het touringcar bedrijf worden gebruikt. Van links naar rechts: Grardus de Jong, Be Bergman met matrozenpakje, ?, F.A. Bergman geheel achter met alpino, Anno van Dijk, Jan Spreeuwers en Reint van Bruggen.

		Werkplaats van F.A. Bergman aan de Hoofdstraat (huidige nummer 91 te Ter Apel) ca 1920. Van links naar rechts: Anno van Dijk, Jan Spreeuwers, Be Bergman (met matrozenpakje op de werkbank), Grardus de Jong en Thomas de Haan bij de motor. Dit was de eigen motor van F. Bergman met kenteken A 1345, afgegeven 1913 (tevens oudste kenteken van Bergman). Bergman verkocht fietsen van het merk Gazelle en later ook Fongers en ook werden fietsen van eigen makelij met de naam Zwaluw (zie hieronder) verkocht. Tevens had Bergman in die tijd (de jaren 10) ondermeer het agentschap voor Douglas en Sarolea motoren. In 1918 werden evenals in 1919 circa 100 rijwielen en 25 motoren verkocht. In 1919 werd de eerste auto aangeschaft en dat was het begin van de autoverhuurafdeling.

		De rijwielzaak van F.A. Bergman in 1920. Dit pand is afgebroken in ca 1952 en stond op de plaats waar thans het pleintje naast waar tot voor kort (2007) de ijzerwarenzaak aan de Hoofdstraat 90 was. Van links naar rechts: Reint van Bruggen, Anno van Dijk, ?, ?, Aafke Bergman-Wielinga met zoon Age (geboren 20-3-1920) op de arm), Rika de Haan, Be Bergman (geboren 1914), F.A. Bergman en Grardus de Jong op de motor.

		De rijwielzaak van F.A. Bergman ca 1915, met Frits Bergman en zijn vrouw in de deuropening. Dit pand is gebouwd in 1912 en afgebroken in ca 1952 en stond naast waar tot voor kort de ijzerwarenwinkel was en waar thans het pleintje is.

		Dienstregeling van Bergman's Autodienst uit 1923.Van Ter Apel naar het treinstation te Stadskanaal duurde een uur.

		Hotel Timmer 1923. Een van de eerste 4 bussen van Bergman's Autodienst. Kenteken A 5831. Op het dak liggen, en dat was geen overbodige luxe, twee reservebanden. Op de bus staat Ter Apel-Stadskanaal vv. Voor de bus staat Jo Klasens. Hij was samen met Jan Schwankhaus de eerste chauffeur. Ze kwamen rechtstreeks van de paardetram. F. Bergman kocht in 1923 vier A-Ford chassies en liet daar door J. Kiel (nog altijd gevestigd aan de Viaductstraat) carrosserien op bouwen. In de busjes zaten 2 banken in lengte richting en er was zitplaats voor 14 personen. Bij de rijwielzaak van Bergman aan de Hoofdstraat was (nog) geen ruimte om de bussen te stallen en de garage aan de Stationsstraat kwam pas in 1927 gereed. Tot die tijd werden de busjes in een loodsje achter Hotel Timmer (op de foto) geparkeerd.


		In de jaren tien en twintig van de vorige eeuw werden fietsen van het merk Zwaluw geproduceerd.

		Op 3, 4, 5 en 6 juli 1924 werd te Ter Apel bij het Boschhuis de Nijverheids- en Landbouwtentoonstelling Ter Apel, gehouden, afgekort: NELTTA. De eerste prijs (gouden horloge met medaille) ging naar de heer F. Bergman (op de foto) te Ter Apel voor het "mooiste en practischte geheel". Links op de foto Thomas de Haan. De auto is een Ford model T. Ter gelegenheid van de tentoonstelling werd een verloting gehouden, de T-Ford was de eerste prijs. In 1936 zou de NELTTA nog een maal worden gehouden.

		4 maart 1939. Interieur van de garage van Bergman aan de Hoofdstraat, het huidige nummer 91, te Ter Apel. Deze loods is gebouwd in ca 1934 en staat er nog steeds. De spanten zijn van ijzer en het was de bedoeling om ze elk afzonderlijk in een maal op te richten. De spanten waren echter zo zwaar dat dat niet mogelijk bleek en men ze weer moest demonteren. Vervolgens zijn ze elk in gedeelten opgezet.

		Garage Bergman aan de Hoofdstraat te Ter Apel op 1 maart 1939. Al deze panden zijn in ca 1953 afgebroken, alleen de loods staat er nog. Op de plaats van het pand links zit nu Jo's Bloemenshop. Waar het pand in het midden stond is thans een plein.

		Dezelfde lokatie 10 jaar later. Geheel rechts en gedeeltelijk zichtbaar het woon-winkelpand van B. Bergman (1858-1943). Op die plek (huidige Hoofdstraat 90) bevond zich tot voor kort (2007) de ijzerwaren zaak.

		In 1923 werden door Bergman de eerste autobusjes aangeschaft. Bij de vestiging van Bergman aan de Hoofdstraat konden aanvankelijk geen bussen worden geparkeerd en de bussen werden tot 1927 gestald in een loodsje achter Hotel Timmer aan de Hoofdstraat. Om zelf garageruimte te krijgen werd in 1927 aan de Stationsstraat bij het station van de Eerste Drentsche Stoomtram Mij, de Dedemvaartsche Stoomtram Mij. en de Stoomtram Mij Oostelijk Groningen een garage gebouwd (thans radio Potze). Op het bord staat: Auto verhuur Garage F. Bergman tel. no 36.

		In 1933 kreeg Bergman het Ford-dealerschap voor de "zuidelijke veenkolonien". Deze foto is gemaakt in verband met een artikel over het autobedrijf in het tijdschrift "Ford Wereld" in 1936. De bussen staan opgesteld langs de Havenstraat en op de achtergrond is het station van de STAR te zien. De foto is op een zondag gemaakt, maar ook toen waren niet alle bussen voor het maken van de foto's beschikbaar. Alle bussen zijn van het merk Ford. Bouwjaren van ca 1932 tot 1935. In 1935 werd de trein voor personenvervoer van Stadskanaal-Ter Apel vv opgeheven. Er kwam toen voor Bergman meer vervoersaanbod waarvoor drie Ford V8 bussen werden aangeschaft. Deze drie bussen staan boven afgebeeld.

		Wederom de garage aan de Stationsstraat. De bus is van het merk Ford bouwjaar ca 1930. Op de zijkant staat Bergman's Automij. Op het dak staat: Orion smeerolie is onze smeerolie.

		Een taxi van Bergman: een Ford model A bouwjaar 1931. Als je een andere auto of motor kreeg hield je je oude kenteken. A 1345 is het eerste kenteken van Bergman, uitgegeven voor een motorfiets in 1913.

		Een zogenaamde postjager (A-Ford, bouwjaar 1931) van de firma Bergman in plm 1933, met Berend Gankema als chauffeur. Van de postjagers waren er 4 in gebruik. Door Bergman werd van 1932 tot 1998 op contractbasis post vervoerd voor de PTT.

		Garage Bergman aan de Hoofdstraat ca 1934. Hier is thans het plein. Voor de auto staat Be Bergman. De auto links is een Chandler met een acht cilinder lijnmotor.

		Bergman's Auto mij. Volvo, bus nummer 5, bouwjaar 1939 op de omslag van een dienstregeling. Dit was de eerste zogenaamde frontstuur bus van Bergman. Annie Schokker (conductrice) en Theo Flapper (chauffeur).

		Bergman's Auto mij. Volvo, bus nummer 5, bouwjaar 1939 voor de garage aan de Derkstraat te Emmen. Dit was de eerste zogenaamde frontstuur bus van Bergman. Theo Flapper achter het stuur.

		Nogmaals bus 5 (frontstuur) van Bergman. Van dit type waren twee stuks besteld. Een ervan was ter gelegenheid van de mobilisatie door de Nederlandse overheid reeds gevorderd voordat hij was afgeleverd. Links Willem Datema (woonde naast de garage) en rechts chauffeur Harm van Dijk.

		Nogmaals voor het filiaal te Emmen. Van l/r: Willem Datema (buurjongen), Durk van der Berg (chauffeur, woonde boven de garage), Fokko Duursema (chauffeur), Withaar (conductrice) en Harm van Wijk (chauffeur).

		Bergman's Auto mij. Ford V8, bus nummer 10, bouwjaar 1936 op de vaste standplaats voor Hotel Postma te Emmen. De broers Wildeboer, buurjongens van chauffeur Durk van der Berg die in het midden staat.

		Bergman's Auto mij. Ford V8, bus nummer 14, bouwjaar 1937. De laatste door Bergman aangeschafte Ford. In verband met de langere overbouw zat het reservewiel niet achterop maar aan de zijkant naast de chauffeur. Gesneuveld in 1940 staat op de bus en de zijkanten zijn gespoten in camouflagekleuren.Dit is een van de bussen die bij de mobilisatie door de Nederlandse overheid zijn gevorderd. Personen onbekend.

		Bergman's Auto mij., bus van het merk International, bouwjaar 1939. In 1939 zijn zes van deze autobussen gekocht en ze bleken kwalitatief veel beter dan de Ford autobussen die voorheen werden gebruikt en waarvan de motoren bijvoorbeeld snel versleten waren. Deze zes Internationals hebben de hele oorlogstijd door zeer veel dienst gedaan en het was een geluk dat zo kort voor de oorlog deze zes bussen zijn aangeschaft. Banden kostten in de oorlog, als ze al te krijgen waren, een vermogen en voor zover de bussen nog reden, reden ze met enkele montering.

		Bergman's Auto mij. bus van het merk International, bouwjaar 1939.Theo Flapper (l) en Durk van der Berg bezig met het opstoken van de "gaspot" (merk Gortim). Met een gasgenerator werd gas geproduceerd die als brandstof diende ter vervanging van benzine die in de oorlog niet meer te krijgen was. In die tijd hadden de bussen benzine motoren en geen dieselmotoren. De Internationals reden in verhouding goed op gas.

		1940-1945, periode van grote brandstofschaarste. Een gasgenerator achterop een bus van Bergman (merk International bouwjaar 1939, busnummer 18). Een dergelijke gasgenerator werd in de volksmond gaspot genoemd. Afgebeeld is een exemplaar van eigen makelij en deze eigen producties waren geen groot succes. Later werden Gortim (Gorter en Timmer) gasgeneratoren gebruikt, geproduceerd door Gorter te Roodeschool.

		Bergman's Auto mij. bus van het merk International, bouwjaar 1939 bij het station te Stadskanaal. Tweede van links Sjoerd Hansma, in het midden Piet Niemeijer.


		Bergman's Auto mij. bus van het merk International, bouwjaar 1939 bij het station te Stadskanaal. Zo te zien is de bus is niet geheel ongehavend de oorlog doorgekomen. Tweede van links Sjoerd Hansma, in het midden Piet Niemeijer.

		Een opname van omstreeks 1936 van de garage aan de Stationsstraat. Staande voor de bus, chauffeur (en later tijdelijk bedrijfsleider) Fokkema met echtgenote en zoontje Henk. De Fokkema's woonden boven de garage, Henk werd er geboren. Op het bord aan de gevel staat: autobus station lijn Ter Apel-Stadskanaal Bergman's Auto Mij. tel 36 foto: collectie H Fokkema, Enschede

		Dhr Fokkema met de Bergman bus waarop in de oorlog een gasgenerator was gemonteerd (zie eerdere foto). Opname in de Stationsstraat in noordelijke richting met op de achtergrond het woonhuis van Hekman. foto: collectie H Fokkema, Enschede

		Dhr en mevr Fokkema samen met mevr. ten Cate uit Musselkanaal. De linkerdeur diende als ingang naar de garage voor de autobussen, in de rechterdeur zat een kleinere deur die naar de woning boven de garage leidde. Tevens diende die deur als toegang voor de wachtruimte voor passagiers op de begane grond. Op het bord aan de gevel staat: Auto Garage Bergman. Op de benzinepomp staat 10ct (per liter ?) foto: collectie H Fokkema, Enschede

		Ca. 1949. Bergman's Auto mij. bus van het merk Volvo, busnummer 8, bouwjaar 1948 bij de garage aan de Handelsstraat te Stadskanaal (vlak bij het treinstation). In Bergman uniformen: vl/r: Edo Beikes, Geert Meulman, Bloemhof, Keizer, Bouke Bloemhof, Grietje Rademaker en Sjoerd Hansma.

		Ca 1950, van l/r: passagier, Grietje Bos, Jan Eefsting, Geesje Lutjeboer?, Be van Dijk en Annie Berndt, voor Volvo nummer 21, bouwjaar 1949. Dit was een bus voor de lijndiensten, maar hij werd ook voor de "tour" gebruikt. Links ook een Volvo, bouwjaar tussen 1947 en 1951.

		Situatie busvervoer per 14 mei 1947. De lijndiensten die werden uitgevoerd door de Gado en waarvoor de Gado de vergunningen had zijn aangegeven met blauw en die van Bergman met rood. De lijndiensten die werden uitgevoerd door de Gado en Bergman samen zijn aangegeven met geel. Het beleid van de overheid was na de oorlog gericht op verdere schaalvergroting. Na de oorlog kreeg Bergman een nieuwe toewijzing voor personenvervoer onder de voorwaarde dat met de Gado werd samengewerkt en voorts moesten uiteindelijk alle lijndiensten van Bergman aan de Gado worden overgedragen. Deze overdracht gebeurde in fasen en de laatste lijndienst werd in 1960 overgedragen. Daarmee kwam een einde aan het lijndienstvervoer dat Bergman vanaf 1923 had verzorgd. Bergman reed in de overgangsfase onder de naam en in de kleur van de Gado. Achterop de bus kon je zien dat Bergman te Ter Apel eigenaar was. De samenwerking met de Gado verliep altijd goed en Bergman is op passende wijze schadeloos gesteld wegens de overdracht van de vergunningen. In die jaren bestond het wagenpark uit 25 autobussen en waren er 75 personen bij Bergman in dienst. Er waren twee vestigingen te Ter Apel, een in Stadskanaal en een in Emmen. Naast de lijndienstafdeling had Bergman ook een touringcarafdeling. Het bedrijf ging tot 1974 als touringcarbedrijf verder.

		Autobus van Bergman in Gado kleur, busnummer 9, bouwjaar 1949, chauffeur Piet Niemeijer. Voor de garage aan de Hoofdstraat te Ter Apel, waar thans het plein is.

		Autobus van Bergman in Gado kleur, busnummer 12, bouwjaar 1949.

		Briefhoofd van Bergman

		Voor garage Bergman aan de Stationsstraat te Ter Apel, ca 1949, Volvo nummer 7 bouwjaar 1946, vl/r: Johanna van Dijk, Jan Eefsting, Albert Schrijvers en Margaretha Baas.

		1968, garage Bergman aan de Hoofdstraat te Ter Apel. Volvo nummer 17 wordt klaargemaakt voor de laatste rit: naar de sloop! Dit was een lijndienstbus die was omgebouwd tot touringcar. Rechts op de foto B. Bergman.

		Norgmaals bus nummer 17

		Autobus van Bergman in Gado kleur, busnummer 17, bouwjaar 1952. Op de standplaats aan het Zuiderdiep te Groningen.

		Autobus van Bergman, Scania Vabis, busnummer 5, bouwjaar 1958. De tourafdeling heette: De Zwaluw.

		Autobus van Bergman, Volvo, busnummer 25, bouwjaar 1949. De tourafdeling heette: De Zwaluw. Voor de bus Hein Bergman.

		Twee autobussen van Bergman (Touringcarbedrijf de Zwaluw) van het merk Scania Vabis: busnummer 5, bouwjaar 1958 en busnummer 19 bouwjaar 1957. Chauffeur Be van Dijk.

		Autobus van Bergman (Touringcarbedrijf de Zwaluw) van het merk Scania Vabis: busnummer 5, bouwjaar 1958. Rijnkade te Arnhem zomer 1972. Clubreis Katholieke Jongerensocieteit "Acapulco" te Laudermarke. Foto door G.J. Smid te Ter Apel.

		Autobus van Bergman (Touringcarbedrijf de Zwaluw) van het merk Scania Vabis: busnummer 5, bouwjaar 1958. Rijnkade te Arnhem zomer 1972. Clubreis Katholieke Jongerensocieteit "Acapulco" te Laudermarke. Foto door G.J. Smid te Ter Apel.

		Autobus van Bergman (Touringcarbedrijf de Zwaluw) van het merk Fiat: busnummer 9, bouwjaar 1970. Waddinxveen zomer 1972. Personeels-sportdag van de Ned. Kabelfabriek te Delfzijl, in opdracht van reisburo de Slingerij. Foto door G.J. Smid te Ter Apel.

		De laatst aangeschafte autobus van Bergman (Touringcarbedrijf de Zwaluw): een Fiat busnummer 11, bouwjaar 1973. Schoolreis R.S.G. te Ter Apel: Hier bij het Staatstheater te Kassel 1973. Foto door G.J. Smid te Ter Apel.

		De laatst aangeschafte autobus van Bergman (Touringcarbedrijf de Zwaluw): een Fiat busnummer 11, bouwjaar 1973. Schoolreis R.S.G. te Ter Apel: Hier bij orgelfabriek Bosch te Kassel 1973. Geheel links Henk Nieuwenhuis en daarnaast Koos Mulder, geheel rechts Rik Jalink. Foto door G.J. Smid te Ter Apel.

		Autobus van Bergman (Touringcarbedrijf de Zwaluw): een Fiat busnummer 9, bouwjaar 1970. Schoolreis 5 HAVO van de R.S.G. te Ter Apel naar Denemarken: Hier bij de Carlsberg bierbrouwerij, voorjaar 1973. Reisleiders G.J. Smid en W. Diekstra, chauffeur Theo Blauw. Foto door G.J. Smid te Ter Apel.

		Hoofdstraat Ter Apel februari 1974, Het touringcarbedrijf is zojuist aan de firma Sijpkes verkocht. (Uitvergroting van een beeldje van een 8mm film).

		Hoodstraat Ter Apel februari 1974, Het touringcarbedrijf is zojuist aan de firma Sijpkes verkocht (Uitvergroting van een beeldje van een 8mm film).