Aan de Oostzijde van de huidige Havenstraat
lag vroeger het spoordok. Daar meerden kolenschepen af om de locomotieven van de spoorlijn naar Stadskanaal-Groningen van kolen te voorzien. Aan de noordzijde van het spoordok lag ook een klein spooremplacement, inclusief een takkenbossenloods en een locomotiefloods. Daarnaast was er een grote draaischijf waarop locomotieven gekeerd konden worden. Ter Apel was immers een eindstation en treinen vanuit richting Stadskanaal-Groningen moest ook met een locomotief aan kop de terugreis kunnen maken. Ook stond er een watertoren, bedoeld om de stoomlocomotieven bij te vullen.  Die watertoren -waarvan de bouwtekeningen bewaard zijn gebleven- had een hoogte van ongeveer 12 meter en heeft tot 13 april 1960 de aanblik van de Havenstraat in noordelijke richting bepaald.  Op die dag werd de toren met 10 kilogram springstof opgeblazen. Op de bijgaande foto is de watertoren rechtsachter in beeld. Op de voorgrond 9 Ter Apeler jongens die op een weilandje aan de Havenstraat voetbalden, 1958. Staand (achterste rij v.l.n.r. ; Johan Meyer, Albert Bucking, Bennie Bos, Hennie Berends, voorste rij v.l.n.r.:  Chris Langes,  Appie Tappel,  Bé Langes, Geert Schepers en Herman Fehrman. Van deze foto bestaan meerdere versies doordat de heren afwisselend het fototoestel bedienden.

De watertoren vlak na het gereedkomen in 1924.

In 1914 werd de N.V. Groningsch-Drentsche Spoorwegmaatschappij-Ter Apel-Rijksgrens opgericht met als doel een spoorweg van Stadskanaal via Ter Apel aansluiting te geven op het Duitse spoorwegennet. Aan de Nederlandse zijde reed de trein in 1924 tot aan het station aan de Havenstraat. Het gedeelte tot de Rijksgrens is nooit in gebruik genomen. Door de 1e Wereldoorlog en de economische recessie van de jaren 20 is het Duitse gedeelte van de lijn nooit aangelegd. Na een korte bloeiperiode raakte het personenvervoer in het slop, het goederenvervoer heeft nog stand gehouden tot 1972. Nadat het stationsgebouw buiten gebruik was gesteld voor het personenvervoer via de spoorverbinding naar Stadskanaal werd het stationsgebouw gebruikt als consultatiebureau en bood het ook onderdak aan de scouting-groep Ter Apel.  Eind jaren 60 zocht de Ter Apeler jeugd een eigen onderdak en vond in het oude stationsgebouw een ideale, centraal gelegen plek voor een eigen honk. Eind jaren ’80 van de vorige eeuw werd het gebouw tot verdriet van velen gesloopt. Daarmee kwam een roemloos einde aan wat door kenners één van de mooiste Amsterdamse School Stationsgebouwen van Nederland werd genoemd.
Bijgaande foto laat het gebouw zien vanuit zuidwestelijke richting, vlak voor de oplevering in 1924. Fotograaf Lunow had de opdracht gekregen van de Rijksgebouwendienst om (zoals gebruikelijk) het pas gebouwde station op de plaat vast te leggen. De Stationsstraat is nog niet gelegd, de straatklinkers staan nog hoog opgetast. Een provisorisch spoorlijntje vanaf de Hoofdstraat dient voor de aanvoer van bouwmaterialen vanaf de losplaats in het kanaal. De lange ladder tegen de gevel links werd kort na het maken van deze foto beklommen door Lunow.

Fotograaf Lunow zag meteen een mogelijkheid om door het beklimmen van die ladder een prachtig uitzicht te krijgen over het spoorwegemplacement in wording. Het resultaat ziet u op bijgevoegde foto. De blikrichting is west-noordwest. Op de achtergrond is de bomenrij van de Viaduktstraat/ Ter Apelkanaal Oost te zien. Als je goed kijkt is te zien dat de spoorbrug over de Viaduktstraat al klaar is, iets links van het midden van de foto. Op de voorgrond 2 spoorlijnen in de richting van het stationsgebouw, één lijn heen, en één terug. Rechts van het midden de grote goederenloods. Men had kennelijk grote verwachtingen van het internationale treinverkeer dat op gang zou komen als ook de Duitse tak van het spoor klaar zou zijn. Daarop duidt ook het forse rangeerterrein dat reikte over een lengte van enkele honderden meters waarbij maximaal 6 sporen naast elkaar lagen. Op de foto zijn er 5 daarvan te zien. Vermoedelijk is deze foto genomen aan het einde van de werkdag. De afwezigheid van mensen op de vorige foto van het stationsgebouw duidde daar ook al op. De werklieden die op de vorige foto ontbreken, zijn op deze foto te zien, zittend en staand op het goederentreintje dat ze waarschijnlijk brengt naar de Viaduktstraat, waar ze de tram naar huis kunnen nemen. Vermeldenswaardig is ook dat al het gele zand op deze foto afkomstig is uit de afgraving even ten noorden van het emplacement. De opzichter bij de aanleg van het spooremplacement was Willem Moeke. Door de afgraving was het terrein eigenlijk waardeloos geworden maar Moeke zag er wel wat in en kocht de hele plas met enige grond eromheen in 1924 voor 100 gulden. Met een vooruitziende blik bouwde hij vervolgens badhokjes en de rest is geschiedenis,

Een interieuropname van de wachtkamer 1^e klas uit plm. 1925. Tot 1956 kon de Nederlandse treinreiziger kiezen tussen 1^e, 2^e en 3^e klasse. Behalve comfortverschillen in de treinrijtuigen, waren er voor de verschillende klassen ook aparte voorzieningen in de stationsgebouwen. Op deze foto valt meteen de Amsterdamse School  stijl op met nadrukkelijk zichtbare constructieve elementen van het gebouw. Ook heel bijzonder is in die tijd, is het schoon metselwerk aan de binnenmuren. Geen vaste vandalismebestendige metalen bankjes langs de wand of vastgeklonken aan de vloer, maar juist een stijlvol robuust houten ameublement met losse tafels en stoelen. En om geheel in stijl te blijven zelfs een open haard. Het ademt de sfeer van een grand café. Of de haarden in die tijd ook daadwerkelijk werden gebruikt voor verwarming is niet bekend. Uit overlevering is wel bekend dat ze in de Perron 15 tijd ( jaren ’70 van de vorige eeuw) nog wel degelijk functioneerden. In 1956 werd het 3 klassensysteem afgeschaft, de 3^e klas werd 2^e klas en de 2^e klas werd 1^e klas. In oude spoorwegstations zoals het Hoofdstation in de stad Groningen zijn de klasse wachtkamers nog aanwezig. Enkele stations waaronder het Centraal Station in Amsterdam hebben zelfs nog een Koninklijke wachtkamer.

Zojuist is de nieuwbouw gerealiseerd van het stationsgebouw van de STAR aan de  Havenstraat en ook van hotel Star aan de Stationsstraat. Beide gebouwen zijn in oorsprong ontworpen in de stijl van de Amsterdamse School, zoals meerdere woningen en gebouwen in Ter Apel.

Uit het spoorboekje van 1933 waarin het traject Ter Apel – Stadskanaal is vermeld. Op het traject waren in totaal 8 haltes. De tocht duurde 35 minuten.

De foto hieronder illustreert de nadagen van de spoor aktiviteiten. De foto is van halverwege de zeventiger jaren van de vorige eeuw en is werd ingezonden door dhr A Meendering uit Ter Apel. De fotograaf stond langs de Viaduktstraat aan de kanaalzijde ter hoogte van de huidige Karwei bouwmarkt, de blik in de richting van Ter Apel. Op dat moment passeert nét een goederentrein vanuit de richting Groningen. De locomotief is nog juist aan de linkerzijde zichtbaar.  Het valt op dat de daaropvolgende goederenwagons allemaal verschillend zijn. Achter de locomotief een tankwagon met daarop het logo OK van een brandstoffenhandel. Mogelijk daarin eigen brandstof voor de locomotief zelf ?  Er was in Ter Apel geen industriële bedrijvigheid die een regelmatig transport van grote hoeveelheden grondstoffen behoefde. Dat was uiteindelijk ook één van de redenen voor beëindiging van de spoorwegverbinding in 1972. Het stalen viadukt, gebouwd in 1922 bij Werkspoor in Amsterdam werd rond 1980 gesloopt, net als de draaibare spoorbrug over het kanaal.  Op de bus links staat N.V.GADO, die letters staan voor Groninger Autobus Dienst Onderneming, een NS-dochtermaatschappij die een regelmatige verbinding onderhield tussen het busstation in ter Apel en het Stads-Groningen Hoofdstation. De bus rijdt in de richting Groningen. Voorop de bus staat evenwel de naam van reisburo CEBUTO, dat duidt erop dat het hier niet een lijnbus betrof, maar een georganiseerde reis, wellicht een schoolreis. Op de rug gezien een tankauto van de B.Hukema die in ter Apel een tankstation had aan de Hoofdkade ter hoogte van nummer 105, tegenover de huidige Thel-computerwinkel.  Verder is de omkadering van de foto vermeldenswaardig. Die wordt gevormd door de graanelevatorbuis die boven de weg hangt en loopt naar de opslagsilo van de ACM links. Met die buis kon graan vanuit de silo’s naar het ruim van een wachtend schip worden geblazen. Op de plaats van de silo’s staat nu de Karwei bouwmarkt. Een soortgelijke constructie stond overigens ook aan het begin van de Oosterstraat bij het graanpakhuis van de firma van Klinken. Van al het bovengeschetste aan de Viaduktstraat resteert vandaag nog slechts de straatnaam en de pijlers van de spoorbrug.

een wandeling over de restanten van het STAR traject in 2003

een wandeling over de restanten van het STAR traject in 2006